(Re-)Migranten im deutsch-türkischen Innovationsnetzwerk – Identifikation und Kommunikation von Potenzialen für Wissenschaft und Wirtschaft – MIDETI

Projektleitung: Prof. Dr. Martin Franz
Mitarbeiter: Philip Müller M.Sc.
Förderung: Finanziert vom Bundesministerium für Bildung und Forschung im Rahmen des Deutsch-Türkischen Jahr der Forschung, Bildung und Innovation 2014
Laufzeit: 2014-2016
Projektpartner: Prof. Dr. Sebastian Henn (Institut für Geographie der Friedrich-Schiller-Universität Jena), Doç. Dr. Meryem Hayir (Faculty of Education, Elementary Education, Yildiz Technical University Istanbul), Doç. Dr. İlkay Südaş (Institute of Geography, Ege-University İzmir), Doç. Dr. Nuri Yavan (Institute of Geography, Ankara University)

In Politik, Wissenschaft und Öffentlichkeit werden die zwischen Deutschland und der Türkei bestehenden Migrationsbeziehungen schon seit langem diskutiert. Während die Debatte lange Zeit auf türkische Arbeitnehmer*innen in Deutschland fokussiert war, wurde sie ab 2008 um die Abwanderung türkischstämmiger Akademiker*innen aus Deutschland in die Türkei erweitert – ein Phänomen, das anfänglich vor allem unter dem Aspekt des Brain-Drains diskutiert wurde. Jüngere wissenschaftliche Untersuchungen aus verschiedenen regionalen Kontexten legen indes nahe, dass die Abwanderung hochqualifizierter Bildungsinländer*innen keineswegs nur negative Auswirkungen haben muss, sondern dass diese Akteure wichtige wirtschaftliche Impulse setzen können, die sich langfristig positiv sowohl auf ihre Herkunfts- als auch auf ihre Zielländer auswirken. Der Rückgriff auf die deutsch-türkischen Kontaktnetzwerke der Akteure kann den transnationalen Wissenstransfer stärken und gegenseitige Direktinvestitionen befördern. Dies kann sich wiederum positiv auf die Innovationsfähigkeit beider Länder auswirken. Darüber hinaus können (Re-)Migranten infolge ihrer Kenntnis von Markt- und Produktionsstrukturen der Herkunftsregion verstärkt zu Exporten aus eben derselben in die Zielregion anregen. Angesichts der Tatsache, dass derartige Potentiale im deutsch-türkischen Kontext bislang weitgehend unbekannt sind, zielt das Projekt darauf ab, die Potenziale, die durch aus Deutschland abgewanderte Hochqualifizierte türkischer Herkunft für die deutsch-türkischen Wirtschaftsbeziehungen entstehen, in der öffentlichen Wahrnehmung zu verankern, Möglichkeiten zu identifizieren, diese Innovationsnetzwerke weiter zu fördern und den wissenschaftlichen Austausch über diese Phänomene zwischen Deutschland und der Türkei (auch auf Ebene der Nachwuchswissenschaftler) zu forcieren.

Türkische Projektbeschreibung: Siyaset, bilim ve kamuoyunda Almanya ve Türkiye arasında olan göç ilişkileri uzun süredir tartışılıyor. Tartışmalar ve araştırmalar uzun süre Almanya’daki yaşayan işçiler üzerine odaklanmıştı ve 2008 yılından sonra, Almanya’daki Türkiye kökenli üniversite mezunların Türkiye’ye göç etmesi ile genişletildi. Yüksek nitelikli, Türkiye kökenli üniversite mezunlarının Türkiye’ye göçü özellikle brain-drain açısından tartışıldı. Oysa farklı bölgesel bağlamında gerçekleştirilmiş olan yeni bilimsel araştırmalar gösteriyorlar ki, bir ülkede üniversite eğitimi almış, yüksek nitelikli akademisiyenlerin başka ülkeye göç etmeleri, eğitim görmüş oldukları ülkeye sadece olumsuz etki yaratmıyor. Bu aktörler önemli ekonomik girişimlerde bulunuyorlar ve uzun vadeli bakılırsa, hem eğitim gördükleri ülkeye hem de göç ettikleri ülkeye olumlu bir şekilde katkı sağlıyorlar. Bu aktörlerin iki ülkede sahip oldukları ilişki ağları sayesinde ulusötesi bilim değişimi sağlamlaştırılabilir ve karşılıklı olarak doğrudan yatırım teşvik edilebilir. İki ülkenin yenilik gücü bu şekilde postiv bir şekilde etkilenebilir. Öte yandan göç eden akademisiyenler geldikleri ülkelerin piyasa ve üretim yapılarına sahip oldukları bilgiler sayesinde bu ülkelerden Türkiye’ye yapılan ihracatı teşvik edebilirler. Türk-Alman bağlamında bulunan bu potansiyelerin şimdiye kadar tanınmadığı için, proje Türkiye kökenli üniversite mezunların Türkiye’ye göçünün Alman ekonomisine olan faydalarını kamuoyuna bildirmeyi amaçlıyor. Üstelik bu durumda gerçekleşen icat ağlarını desteklemek için imkânlar aranıyor. Bu göçün sonuçlarını araştırmak için bilim alanında işbirliği ve karşılıklı bilgi değişimi hedefleniyor. Çalışmalara doktora öğrencileri ve Yüksek lisans yapmakta olan üniversite öğrencileri de dahil edilecektir. Ön planda Türkiye’de bir toplantı düzenlenecek. Toplantının hazırlanması için Türkiye’de bir çalıştay gerçekleştirilecek. Üstelik Almanya’da bir transfer çalıştayı yapılacak. Ayrıca yeni bilimciler (mesela doktora ve Yüksek lisans öğrencileri) çalışmalara yoğun bir şekilde dahil edilecek. Proje sonunda bir broşür hazırlanacak. Almanya’da eğitim görmüş ve Türkiye’ye göç etmiş akademisiyenlerin Almanya’nın ekonomisine ve bilimine olan potansiyelleri Alman kamuoyuna bu broşürde tanıtılacak. Proje ile ilgili bilim transferine bir de web sitesi eklenecek. İnternet sitesi proje bitimden sonra da kamuoyuna açık kalacak. Üstelik proje müdürüne ve diğer proje ortakların bağlı bulunmuş oldukları kuruluşlar, halkla ilişkiler çalışmalarında bulunacaklar.